Misschien weet je het niet, maar we hebben dagelijks te maken met vluchtige organische stoffen. Haast elk mens heeft wel hiermee te maken, want we komen direct of indirect in aanraking met deze stoffen.
Deze stoffen zijn om ons heen aanwezig zonder dat we het weten en kunnen een negatieve invloed hebben op de gezondheid. Het is daarom goed om te weten wat vluchtige organische stoffen eigenlijk zijn. Vluchtige organische stoffen zijn meestal gemakkelijk te herkennen. Je kunt deze stoffen vooral herkennen door bijvoorbeeld hun sterke geur.
Dan nog kun je niet zelf aangeven hoeveel van deze stoffen in de lucht aanwezig zijn. Dat zou je moeten meten met een speciaal apparaat. Lees dit artikel verder om meer te weten hierover.
Wat zijn vluchtige organische stoffen?
Vluchtige organische stoffen ook wel afgekort als VOS, zijn een verzameling van chemische stoffen die gemakkelijk (vluchtig) verdampen als ze in aanraking komen met een kamertemperatuur van ongeveer 20 graden. Er ontstaat dan een dampspanning van tenminste 0,01 kPa. In het Engels worden vluchtige organische stoffen ‘total volatile organic compounds’ genoemd en wordt het afgekort met TVOC.
Deze stoffen komen onder andere vrij bij verdamping van aardolieproducten, andere organische stoffen of als de verbranding onvolledig is. Zoals eerder aangehaald hebben deze stoffen meestal een sterke geur en kunnen ze voor stank overlast zorgen.
Enkele voorbeelden waarvan vluchtige organische stoffen kunnen vrijkomen zijn onder andere: brandstoffen of gas, verf, inkt, schoonmaakmiddelen, make-up en andere beauty producten, luchtverfrissers, insectenspray, bouwmaterialen, lijm, pesticiden voor de landbouw etc.
Zijn vluchtige organische stoffen ongezond?
Naast het feit dat de geur van deze stoffen onaangenaam en prikkelig is, kan het inademen van deze stoffen ook negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid. Als het gaat om een korte blootstelling aan hoge concentraties van vluchtige organische stoffen dan kunnen er gezondheidsklachten optreden zoals: hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, verdovend effect, hartkloppingen, irritatie van neus, ogen of luchtwegen etc.
Deze klachten kunnen kort nadat de blootstelling voorbij zijn verdwijnen. Echter kan er bij langdurige blootstelling aan deze stoffen blijvende gezondheidsklachten – of schade ontstaan zoals een verouderde hersenfunctie.
Naast het feit dat vluchtige organische stoffen gevaarlijk zijn voor de gezondheid, zijn de producten die deze stoffen bevatten brandbaar. Je kunt een onderscheid maken aan de hand van de mate van brandbaarheid namelijk: K0-, K1-, K2- en K3-vloeistoffen. De gevaarlijkste hiertussen zijn producten die K0 vloeistoffen bevatten.
Door de hoge vluchtigheid van deze vloeistoffen hebben ze een hogere kans op brand of explosie. Let dus ook erop hoe je deze producten opslaat. Lees altijd zorgvuldig de gebruiksaanwijzingen op het verpakkingsmateriaal.
Bij het verkeerd gebruiken of opslaan is er ook een gevaar voor de gezondheid van de gebruiker.
Wat zijn de bronnen van vluchtige organische stoffen?
Je zal wel denken dat de lucht in jouw woning veel schoner is dan de lucht buiten je huis. Dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Weet je dat de lucht van binnenhuis soms wel 5 maal vuiler kan zijn dan de lucht van buiten?
Om maar te denken dat we 90% van ons tijd binnen doorbrengen thuis, op het werk, in de auto etc. We hebben hierboven al enkele bronnen van vluchtige organische stoffen opgesomd. Laten we deze bronnen nader toelichten.
- Brandstoffen of gas: bij verbranding hiervan komen er ook VOS vrij, dus ook als je thuis aan het koken bent op je gasfornuis.
- Make-up en beauty producten: denk daarbij maar aan alles wat een sterke geur heeft. Ook geurtjes die lekker ruiken natuurlijk, want een lekkere geur betekent niet automatisch een gezonde geur. Enkele voorbeelden zijn nagellak, nagellak verwijder, parfum of body sprays, diverse reinigingsgels of tonics etc.
- Verf: een pas geverfd huis of kantoorruimte ziet er zeker wel mooier uit, maar het is in elk geval niet altijd even gezond. Probeer bij het aanschaffen van verf te letten op de milieuvriendelijkheid van het product. Als de producent daarop let, zal het waarschijnlijk niet zo een sterke geur hebben als andere soorten. Kies als je kan ook voor waterverf in plaats van olieverf dat veel sterker ruikt.
- Inkt: hoe vaak zijn we niet aan het werk bezig achter een kopieermachine of een printer. De mensen die veel printen en of kopiëren aan het werk zullen merken dat hun machine steeds weer sterker gaat ruiken.
- Schoonmaakmiddelen: haast eenieder die thuis bezig is af en toe schoon te maken heeft hiermee wel te kampen gehad. Het gebruiken van bepaalde sterke schoonmaakmiddelen zoals dikke bleek of ammoniak in een kleine gesloten ruimte, heeft al gelijk enkele effecten op je lichaam zoals duizeligheid, hoofdpijn etc.
- Luchtverfrissers: hoe vaak gebruiken we niet een lekker geurtje met de bedoeling om de lucht dat in het huis hangt te ‘verfrissen’. Alleen weten we niet dat de stoffen die vrijkomen eigenlijk meer schade opleveren dan de onfrisse lucht.
- Insectenspray: soms gebruiken we muggen afwerende of dodende producten om onszelf te beschermen tegen beten, maar ook hier zijn de stoffen die vrijkomen schadelijk. Daarnaast is de geur ook erg onaangenaam.
- Bouwmaterialen: denk hierbij maar aan cement, lijm, plamuur, silicone, geperst hout etc.
- Pesticiden: het is bekend dat deze producten heel erg schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Het is daarom van belang dat je goed beschermt bent lichamelijk, voordat je deze producten in je tuin gaat gebruiken.
Daarnaast kun je nog aan zoveel bronnen denken van VOS zoals het branden van kaarsen, nieuw meubilair, een nieuwe auto met leren bekleding enz. Zelfs bepaalde plastieken producten zoals teilen, bloempotten, speelgoed etc. kunnen een bron zijn voor VOS.
Kort gezegd, in het bijzonder alles met een sterke geur.
Enkele tips
- Je reukzintuigen zijn heel belangrijk en sturen gelijk signalen naar de hersens wanneer iets te sterk ruikt. Het moment waarop je neus prikkelt, kun je in de omgeving nagaan wat er sterk ruikt. Maar ook minder sterke geuren kunnen even gevaarlijk zijn. Let dus goed op hoe je neus reageert wanneer je VOS in de lucht waarneemt.
- Ontlucht regelmatig je huis zodat frisse lucht naar binnen kan stromen.
- Indien je het kunt permitteren, koop een VOS-monitor die je regelmatig eraan kan herinneren om het huis te ventileren. Dat kun je gemakkelijk doen door alarmen in te stellen.
- Probeer alle producten met een sterke geur zoals brandstof, verf, schoonmaakmiddelen in een aparte ruimte buiten het huis op te slaan.
- Schaf deze producten pas aan indien het hoognodig is en probeer te voorkomen om een voorraad hiervan op te slaan.
- Wordt bewuster en kies steeds meer voor milieuvriendelijke producten.
- Vluchtige organische stoffen kunnen ook in huisstof terecht komen. Maak dus regelmatig schoon door simpel met een natte doek af te stoffen. Indien je toch met schoonmaakmiddelen te werk wilt gaan, gebruik dan zo min als mogelijk schoonmaakmiddelen met heel sterke geuren.
Normwaardes voor vluchtige organische stoffen
Door de overheid worden grenswaarden voor het meten van de luchtkwaliteit meestal uitgedrukt in mg/m3 of ppm (parts per million). Het is handig om een apparaat te hebben die niet alleen de vluchtige organische stoffen zal meten, maar ook alle andere stoffen zoals fijnstof, Formaldehyde, CO2 etc.
Een waarde van boven de 25 mg/m3 kan leiden tot ernstige blijvende gezondheidsklachten.
Tabel voor normwaarde TVOC:
| Luchtkwaliteit | TVOC waarde |
| Zeer goed | < 0,3 mg/m³ |
| Goed | 0,3 – 1,0 mg/m³ |
| Matig | 1,0 – 3,0 mg/m³ |
| Slecht | 3,0 – 10,0 mg/m³ |
| Zeer slecht | > 10,0 mg/m³ |
Wat is het verschil tussen VOS en Formaldehyde?
Net als vluchtige organische stoffen behoort Formaldehyde ook tot de groep van de gevaarlijkste stoffen die in de lucht aanwezig kunnen zijn. Deze stof is te vinden in bijvoorbeeld spaanplaat materiaal, verf of bouwmaterialen en is daarom in haast ieder huis aanwezig.
Bij een hoge concentratie aan Formaldehyde (HCHO) kunnen de slijmvliezen geïrriteerd en ontstoken raken. Indien je gevoelig bent en al last hebt van je luchtwegen, dan kan het zo zijn dat zelfs lage concentraties van deze stof zullen leiden tot gezondheidsklachten.
Formaldehyde is één van de stoffen die gemeten wordt als er gesproken wordt over TVOC meten. Bij het meten van TVOC worden alle vluchtige organische stoffen gemeten. Formaldehyde is dus een onderdeel van TVOC.
Hoe kan je vluchtige organische stoffen meten?
Om de luchtkwaliteit van een binnenruimte te meten zijn er speciale apparaten die kunnen aangeven hoeveel er van bepaalde stoffen aanwezig zijn in de lucht. Zo een apparaat of meetinstrument is zeker handig voor ruimten waar men zich voor langere perioden van de dag bevindt.
Denk hierbij maar aan je huis, kantoorruimten, scholen, oppashuizen of crèches, bejaardentehuizen, internaten etc. Een gouden regel is dat er schone lucht in een ruimte aanwezig moet zijn, als men gezond wilt leven. Dat is een principe of basis ‘ingrediënt’ voor een gezonde leefstijl.
Tegenwoordig heb je meetapparaten die niet alleen de VOS-gehalte voor je meten, maar ook de waarde van Formaldehyde meten (HCHO). Je kunt dus met 1 apparaat 2 belangrijke en gevaarlijke stofgroepen meten. Daarnaast heb je ook apparaten die alle vluchtige organische stoffen (TVOC) voor je kunnen meten. Denk daarbij aan Glycolen, Tolueen, Benzeen en Terpenen). Je kunt zo een apparaat kopen, maar je kunt het ook gewoon huren. Daarnaast zijn er bedrijven gespecialiseerd in het opmeten van de luchtkwaliteit in je huis of werkruimte.