Stikstofdioxide of kortweg NO2 is een woord dat veel gebruikt wordt in het nieuws. Dat kan voor verwarring zorgen. Dit artikel legt uit wat het juist is.
Wist je dat ongeveer 78% van de lucht om ons heen bestaat uit stikstof (N2)? Stikstof heeft geen kleur of geur, maar is wel overal om ons heen.
Stikstof wordt ook wel afgekort met N2 en is gelukkig niet schadelijk voor mensen, dieren of het milieu. Stikstof is onmisbaar voor elk vorm van leven hier op aarde.
Echter zijn er verbindingen van stikstof die wel schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Vooral wanneer er te veel van deze verbindingen terecht komen in de lucht. Deze verbindingen worden ook wel afgekort met NO en NO2. In dit artikel gaan we dieper in op het begrip NO2.
Wat is NO2?
NO2 oftewel stikstofdioxide is een gas dat vrijkomt in de lucht door middel van een proces dat eraan vooraf gaat. NO2 is een belangrijke factor want het geeft een indicatie van de mate waarop de lucht verontreinigd is.
Hebben we het over een specifieke manier van verontreiniging of is het stikstofdioxide die ontstaat door een specifiek proces, dan heeft het weer een andere naam. Zoals NOx, dat geeft aan in welke mate de lucht vervuild is door de uitstoot van uitlaatgassen van alle auto’s die deelnemen aan het verkeer.
Niet alleen auto’s kunnen zorgen voor stikstofdioxide in de lucht, maar ook boeren die vee kweken kunnen een oorzaak zijn hiervan. In dat geval is er sprake van stikstofdioxide in de vorm van ammoniak (NH3).
Het moment dat ontlasting en urine van vee bij elkaar of met elkaar in aanraking komen, ontstaat er zo een proces. Wanneer de mest in aanraking komt met zuurstof, dan is er sprake van ammoniak (NH3). Als ammoniak verdampt en in de atmosfeer terecht komt, dan komt het in de vorm van neerslag weer in de natuur, dit kennen we als zure regen.
Is NO2 gevaarlijk?
Te lang blootgesteld aan hoge concentraties van NO2 kan negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid. Het is bekend dat hoge concentraties van NOx zorgt voor fijnstof en smog. Daarnaast kan ook de verbindingen van stikstof dat vrijkomt door veeteelt met name ammoniak zorgen voor fijnstof.
Samen kunnen ze aantoonbare gevolgen voor de gezondheid hebben. Chronische blootstelling aan stikstofdioxide kan zelfs leiden tot een verkorting van je levensduur van ongeveer 4 maanden.
Het inademen van stikstofdioxide kan als gevolg hebben dat er longirritatie kan optreden of dat de luchtwegen geïnfecteerd raken. Denk daarbij maar aan irritatie van de ogen, mond en neus. Daarnaast kan het zorgen voor een verminderde longfunctie, met als gevolg ademhalingsproblemen of zelfs astma. Ook kan het leiden tot een verminderde weerstand.
Hoe wordt stikstofdioxide gemaakt?
Eerder is aangegeven dat stikstof geen kleur heeft, maar stikstofdioxide heeft echter wel een kleur. Stikstofdioxide is herkenbaar als een bruin roodachtige gas en kan goed opgelost worden met water.
Stikstofmonoxide (NO) wordt gevormd door het verbranden van fossiele brandstoffen zoals energie centrales, autos, industrie etc. Op zich is dit niet erg, het is pas schadelijk als het in aanraking komt met zuurstof en ozon. Stikstofdioxide (NO2) is dus een bijproduct van de reactie tussen stikstofmonoxide (NO) en Zuurstof (O2) of Ozon (O3).
Wat zijn de grenswaarden van NO2?
Een grenswaarde is een limiet of een niveau dat door wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld ter voorkoming van schadelijke gevolgen voor mens en milieu. Deze waarde mag in principe niet overschreden worden.
Ook voor stikstofdioxide is er door de Europese Unie een wettelijke grenswaarde bepaald dat sinds 2010 gehanteerd wordt. Er zijn twee grenswaarden te weten de jaargemiddelde grenswaarde en de 1 uurs gemiddelde grenswaarde. De jaar gemiddelde grenswaarde voor stikstofdioxide bedraagt 40 µg/m3 en de 1 uurs gemiddelde is 200 µg/m3. De laats genoemde grenswaarde mag niet meer dan 18 keren per jaar overschreden worden.
Wat is NOx?
Zoals eerder aangegeven is NOx een groep stikstof verbindingen dat ontstaat door uitlaatgassen van brandstof motoren. Niet alleen door auto’s die deelnemen aan het verkeer ontstaat er NOx, maar door alle brandstofmotoren dus ook bromfietsen, vliegtuigen etc.
De mate van stikstofdioxide dat ontstaat door deze brandstofmotoren zijn in vergelijking met auto’s veel minder, omdat er veel meer auto’s zijn in het verkeer. Een vliegtuig heeft toch een veel groter motor zou je denken? Dat klopt, maar een vliegtuig is niet lang op dezelfde plaats samen met nog zoveel andere vliegtuigen. Denk maar aan een file in het verkeer.
Ook is een vliegtuig veel hoger in de lucht en is de lucht daar veel schoner. Als gevolg hiervan wordt de stikstofdioxide die uitgestoten wordt door een vliegtuig, gemakkelijk verdunt en is bijna te verwaarlozen. Als het ook in de vorm van neerslag komt, zal het ook op een groter oppervlak neervallen.
Kortom, NOx is een verzamelnaam waaronder meedere stikstof verbindingen vallen.
Kan je stikstofdioxide meten?
Het is wel een feit dat de mate van stikstofdioxide langs drukke en grote wegen veel hoger zal zijn dan minder drukke wegen zoals in dorpjes. Voor de auto’s die deelnemen aan het verkeer worden er steeds meer strengere criteria ’s toegepast. Hierdoor is er duidelijk een daling te merken aan de mate van stikstofdioxide in de lucht dat veroorzaakt is als gevolg van uitlaatgassen van auto’s.
Stikstofdioxide wordt door het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit gemeten met een chemoluminiscentie. Bij het meten van stikstofdioxide speelt de gevoeligheid van de sensor of meetapparaat een belangrijke rol. Dat wordt bepaald aan de hand van concentraties van een bepaald stof en de variaties daarin per uur of dag.
In Nederland is de gemiddelde uur concentraties voor stikstofdioxide 10-25 µg/m. Deze kunnen variëren tussen circa 5 en 15 µg/m3. Als de gemiddelde concentraties over langere perioden berekend moeten worden en er een zinvolle meting gewenst is, dan is het van belang dat de onzekerheid niet meer is dan ±10 µg/m3.